Kardinaal Cento opent het debat over de rol van leken in de verspreiding van het evangelie, het lekenapostolaat. Het is de eerste keer dat de Concilievaders debatteren over de tekst over de leken. Het is zelfs de allereerste keer dat een officiële Kerkvergadering zich buigt over de specifieke rol van de leek in de zending van de Kerk. Maar de voorbereidende tekst voldoet niet voor de Concilievaders.

Klerikale tekst onderwaardeert de leek

Tijdens het debat dat 5 dagen duurt, wijzen de meeste sprekers het voorbereidende schema in scherpe bewoordingen af.

Te klerikaal, te juridisch en te eenzijdig gericht op de Katholieke Actie, luidt de kritiek van kardinaal Ritter. De kardinaal stelt een nieuwe structuur van het document voor:

• belang van het apostolaat in het leven van de Kerk
• verschillende vormen van lekenapostolaat in functie van de doelen waarvoor leken zich inzetten, en niet in functie van hun relatie tot de kerkelijke hiërarchie
• heiligheid en spiritualiteit van de leken

De hulpbisschop van Bologna, Mgr. Bettazzi, benadrukt dat het lekenapostolaat een groepsaangelegenheid moet zijn. Bijna iets collegiaals. Niet om praktische redenen, maar omdat de Kerk een mystiek lichaam is.

Volgens Mgr. De Roo, een Canadese bisschop met Belgische roots, wordt het document een teleurstelling voor de leken. Want het gaat iedere discussie over de geest van hun roeping uit de weg.

De Canadese bisschop Mgr. Carter zegt dat het document ontvangen is in de zonde van het klerikalisme. Het is een document waarin de clerus zich richt tot de clerus. Leken zullen er niet door geïnspireerd worden.

De Indiase aartsbisschop D’Souza vindt het tijd om leken te zien als volwassenen. Het beginsel niets worde gedaan zonder de bisschop wordt door het document en door de klerikale invulling van de Katholieke Actie misbruikt met totalitaire bijbedoelingen. Natuurlijk mag er niets tegen de bisschop ondernomen worden in naam van het apostolaat, maar er kan wel veel zonder de bisschop gebeuren. En waarom kunnen leken geen rol opnemen in de curie of in de diplomatieke dienst van de H. Stoel?

We gaan op het ogenblik door een periode van hervorming in de Kerk en een van de eerste zaken die hervorming behoeven, is de geest van klerikalisme. 
Aartsbisschop D’Souza.

De Brugse bisschop Mgr. De Smedt waarschuwt tegen fanatieke leken die niet veel respect opbrengen voor de rechten van anderen inzake het lekenapostolaat. Hij spreekt over misbruik van communicatiemiddelen om druk uit te oefenen op katholieken om lid te worden van bepaalde organisaties.

Kardinaal Suenens pleit voor een verruiming van het begrip Katholieke Actie tot andere vormen van lekenapostolaat. Maar de aartsbisschop van Westminster Mgr. Heenan wil liever in zijn land de benaming Katholieke Actie niet meer gebruiken. Omdat niet-katholieke christenen die kunnen verstaan als een bekeringsactiviteit. Waarom niet de bisschoppenconferenties zelf laten beslissen? Hij merkt ook op dat de commissie voor het lekenapostolaat gedoemd is tot mislukking tenzij de leken in alles geraadpleegd worden.

Eerste leek houdt klerikale toespraak in de aula

Het debat wordt afgesloten met een toespraak van een leek: de lekenauditor Patrick Keegan, voorzitter van de Internationale Katholieke Arbeidersbeweging. Het is de eerste keer dat een leek het Concilie toespreekt tijdens een werkvergadering. In 1963 waren er wel al ceremoniële toespraken geweest van leken.

Keegan krijgt een warm applaus. Al is dat niet voor de inhoud van zijn speech, die vele Concilievaders typeren als… klerikaal.

Ondanks verwoede pogingen daartoe, zal geen enkele vrouw het Concilie toespreken. De zaak komt tot bij Paulus VI, die de Concilievaders daar niet klaar voor acht.

Andere documenten vertellen meer over de leek

Tot een stemming komt het niet in oktober 1964. De Commissie voor het lekenapostolaat moet eerst een nieuwe tekst schrijven. Eenvoudig is dat niet. Want veel van de interessante stof van het Concilie over de leken bevindt zich in andere documenten:

• Constitutie over de Kerk beschrijft de theologische positie van de leek in de Kerk
• Pastorale constitutie over de Kerk in de wereld van deze tijd beschrijft de inzet van de leken in de wereld

Ontdek meer

• Thema Leken en vrouwen in de Kerk: geroepen tot heiligheid, gezonden tot apostolaat
• Decreet over het lekenapostolaat, Apostolicam actuositatem
• Romeinse theologen schrijven ingekort schema over lekenapostolaat
• Geest werkt niet alleen via de herders
• Pieter Smulders: Commissie voor lekenapostolaat ontbeert inzicht