Thema Liturgie: meest zichtbare resultaat van het Concilie

De mis in de eigen taal in plaats van het Latijn en meer lezingen uit de Bijbel behoren tot de meest zichtbare resultaten van het Tweede Vaticaans Concilie.

De liturgievernieuwing komt daarmee tegemoet aan de verzuchtingen van vele bisschoppen en gelovigen voor het Concilie. Toch zal de implementatie leiden tot polarisatie.

Eerste vrucht van het Concilie

Het debat over de liturgie is het eerste debat tijdens het Concilie. Het voorbereidende schema bouwt voort op een halve eeuw liturgische beweging en kan rekenen op een brede steun van de Concilievaders. Er is dan ook een overweldigende meerderheid (2147 ja, 4 neen) voor het eerste goedgekeurde document van het Concilie, de Constitutie over de heilige liturgie.

Gewone en buitengewone vorm van vieren

Al in 1964, terwijl het Concilie nog bezig is, wordt met de concrete uitvoering van de richtlijnen van de Constitutie begonnen. Het nieuwe missaal dat de viering van de mis in de nieuwe vorm (novus ordo) gestalte geeft, komt er in 1969 onder Paulus VI. Het heeft een meer uitgebreid Bijbelleesrooster en een aantal gebeden is aangepast.

Van dan af is dit de gewone vorm van vieren en wordt de Tridentijnse vorm van vóór het Concilie de buitengewone vorm. Voor alle duidelijkheid: de nieuwe of gewone vorm van vieren kan ook geheel of gedeeltelijk in het Latijn gebeuren. Tot 2007 is voor een viering volgens de Tridentijnse vorm speciale toestemming nodig van de bisschop.

Experimenteren en vertalen

Na het Concilie ontstaan overal ter wereld liturgische experimenteerruimtes. De Universitaire Parochie in Leuven bijvoorbeeld. Of Huub Oosterhuis en de Amsterdamse studentenecclesia in Nederland. In ons taalgebied zetten schrijvers als Oosterhuis de Latijnse teksten om in leesbaar Nederlands.

In Afrika wordt de Constitutie met geestdrift onthaald. Liturgie wordt daar een echt feest met inlandse accenten, dans en muziek.

Implementatie polariseert

Toch zal de liturgievernieuwing leiden tot polarisatie in de Rooms-Katholieke Kerk. Sommige bisschoppen die vóór het schema stemden, zoals monseigneur Lefebvre (1905-1991), zijn ongelukkig met de liturgische ontwikkelingen na het Concilie en blijven vasthouden aan de mis in de Tridentijnse buitengewone vorm.

Benedictus XVI probeert te verzoenen

In een verzoeningspoging versoepelt paus Benedictus XVI in 2007 de viering volgens de Tridentijnse vorm, officieel de buitengewone vorm van de Romeinse ritus. Toestemming van de bisschop is niet langer nodig.

De paus benadrukt tegelijkertijd dat de twee vormen, gewone én buitengewone, uitdrukking zijn van de éne Romeinse ritus en gebedstraditie van de Kerk. In geen geval mogen ze leiden tot verdeeldheid in het geloof. De paus roept met andere woorden op om de 2 vormen van eucharistie vieren niet tegen elkaar uit te spelen.