29 NOV '65 | H. Vader hield aan referentie Casti connubii

Was hier gisteren de hemel nog erg overtrokken, vandaag is hij bijna volledig opgeklaard. Gisteren, had ik rond de maandag [sic:=middag] mijn laatste tekst naar de Paus laten dragen. Ik moest de volledige tekst en de relatie voor 4u afgeven, omdat alles dezelfde avond bij de drukker moest zijn. Van het Vaticaan kwam maar geen antwoord.

Toen we deze morgen in vergadering waren, liet men mij vanop staatssekretariaat roepen. …Dadelijk daarop mocht ik bij Mgr. Dell’Acqua binnen, die me met uitgestoken handen tegemoet kwam en me gelukwenste voor de wijze waarop we de modi van de Paus in de tekst hadden ingewerkt, zonder met de Paus te polemiseren. Ik had ook voorgesteld dat we in de tekst een nota zouden mogen inlassen over de tussenkomst van de Paus, waarin stond dat we met zijn wenken en raadgevingen hadden rekening gehouden; ik hield er aan dit te zeggen opdat het klaar zou zijn dat we bepaalde dingen geschreven hadden op last van boven en dat men het concilie niet in zijn schoenen zou schuiven wat de Paus had gewild. Anderzijds kon ik zo ook doen uitkomen dat het slechts raadgevingen en niet bevelen noch doctrinaire beslissingen van de Paus betrof. Mgr. Dell’Acqua voegde er aan toe dat de Paus zeer dankbaar was voor deze suggestie: “vous êtes un homme de bon conseil”,waren zijn woorden. Ik heb dan maar van dit pluimpje gebruik gemaakt om te vragen of hij me veroorloofde dan nog een ander voorstel te doen: het verwijderen van de referenties naar de Encycliek Casti connubii. Daarop antwoordde hij dat de H. Vader aan deze referenties hield.

24 NOV '65 | We hebben weer eens erg beroerde dagen achter de rug

We hebben weer eens erg beroerde dagen achter de rug. Eens te meer is de H. Vader tussengekomen, ditmaal in verband met de tekst over het huwelijk, en dit op een wijze die juridisch veel erger is dan vorige tussenkomsten. Toen had het Concilie tenminste vrij alle problemen mogen bespreken. Nu had de Paus zich bepaalde kwesties voorbehouden, die moesten onderzocht worden door de pauselijke commissie. En nu diende men een modus in, waarin klaar gezegd werd dat de leer van Casti connubii onveranderd blijft, dan wanneer de Paus zelf in juni van vorig jaar verklaard had dat, gezien de stand van het huidig wetenschappelijk onderzoek een aantal kwesties in huwelijksaangelegenheden minder duidelijk waren geworden en een verder onderzoek eisten. Zolang dus dit onderzoek niet beëindigd is, hebben we niet het recht zonder meer te zeggen dat Casti connubii onveranderd blijft, des te meer daar de pauselijke commissie haar onderzoek niet heeft beëindigd maar integendeel in januari voor 6 weken bijeenkomt.

Welnu het H. Officie dat deze commissie wil opdoeken, vroeg ons een tekst in te schuiven die het werk van deze commissie feitelijk overbodig maakt. Deze tekst werd voorgesteld als komende van de Paus en niet meer voor discussie vatbaar. Men vraagt dus met andere woorden dat de commissie, die voor de Vaders een oordeel moet uitbrengen over de modi, zich zou uitspreken over een zaak die ze niet kent en dat terwijl het de Paus zelf is die zich uitspreekt, en dit laatste mocht men niet zeggen. We hebben verleden zondag vernomen, in een geheime vergadering door het Vaticaans aanvaard, hoe ver de zaken staan wat betreft het onderzoek van de pauselijke commissie, maar men heeft van ons onder eed geëist, dat we hierover zouden zwijgen. Zo legt men u van alle kanten vast en dwingt men u zaken te zeggen die tegen uw geweten ingaan.

We hebben dan ook vijf uur lang gevochten om het niet te moeten doen en in die zin een verslag opgesteld voor de Paus. We zullen nu moeten afwachten, wat deze gaat uitmaken, doch ik kan u verzekeren dat al deze manoeuvres zeer veel van de zenuwen eisen. Tragisch is daarbij dat van de 60 bisschoppen van de beide commissie er slechts 37 op de vergadering aanwezig waren, en onder hen één kardinaal [Léger](van de 5) die aan onze kant staat, en die dan nog zijn mond niet heeft willen opendoen, omdat kard. Ottaviani gezegd heeft, bij het begin van de vergadering, dat we wel de vorm van de modi mochten, bediscussiëren maar niet hun inhoud. We hebben dit laatste toch gedaan en de meeste modi verworpen en de andere onschadelijk gemaakt.

Brief van 27 november aan Verjans

13 NOV '65 | Dwaasheid na die vermoeiende treinreis nog naar Brussel te gaan

Gisteren heb ik nog even opgebeld naar Leuven en van de zuster van Mgr. Philips vernomen dat de toestand van haar broer zeer ernstig is ... het was ook werkelijk een dwaasheid na die vermoeiende treinreis nog naar Brussel te willen gaan om daar te mis te celebreren voor de parlementairen … Jammer dat het zo een harde les moest worden en dat op een ogenblik dat men Mgr. Philips hier in Rome zo goed gebruiken kon, om, na het concilie, de leiding van het H. Officie of van de Congregatie van de Seminaries en Universiteiten in handen te nemen.

07 NOV '65 | Daarstraks Mgr. Philips naar de trein gebracht

We hebben daarstraks Mgr. Philips naar de trein gebracht. Ik moet zeggen dat het eerder een pijnlijk afscheid was, omdat Mgr. Philips sterk onder de indruk bleek en scheen te vertrekken met de overtuiging dat hij nooit meer naar Rome zou terugkeren. De specialist hier was meer optimist: de uitslag van zijn onderzoek was meer dan bevredigend. Ik denk echter dat Monseigneur vooral een morele klap heeft ontvangen, terwijl het hem ook veel pijn heeft gedaan dat de Fransen hem bijna niet meer geraadpleegd hebben bij het opstel van de tekst. Ik kan nochtans best begrijpen dat ze verlegen waren om hem nog lastig te vallen; ik heb trouwens zelf kunnen merken aan de drukproeven, die ik vandaag verbeterd heb, dat Monseigneur niet meer erg bij de zaak was en dat hij fouten heeft gemaakt of laten staan, die hem vroeger zeker nooit zouden zijn ontgaan.

04 NOV '65 | Tot 4u gewacht vooraleer bij Mgr. Philips gaan aan te kloppen

Ik heb dan tot 4u gewacht vooraleer bij Mgr. Philips gaan aan te kloppen, omdat ik hem wat wilde laten rusten. Ik moet eerlijk zeggen dat hij er minder goed uitzag dan ik verwacht had: hij heeft zich toch weer enkele dagen met de teksten bezig gehouden, al was het dan ook maar vanuit zijn bureau in het college, maar dat kost toch inspanningen en die moet hij betalen, omdat hij nog te sterk getekend is. Het is absoluut nodig dat hij hier zo vlug mogelijk weggaat, want als hij hier blijft zal hij trachten zich met de zaken blijven bezig te houden en dat is niet goed voor hem. Hij heeft wel een dankwoord van de Paus ontvangen, maar de brief was opgesteld door een secretaris en door de H. Vader ondertekend: me dunkt dat in deze omstandigheden de Paus toch een persoonlijk briefje had moeten schrijven. Eens te meer merkt men hoe weinig hij afweet van de werkelijke gang van zaken. Ook kardinaal Ottaviani heeft niets van zich laten horen, terwijl Pater Tromp Monseigneur is komen bezoeken.

24 SEP '65 | We voelden dat ze in hun wiek geschoten waren

We zijn gisteren naar het Hollands college geweest en pas tegen kwart voor elf thuis gekomen.… Het was gezellig op het Hollands college, maar we voelden toch dat ze een beetje in hun wiek geschoten waren wegens de rede van Mgr. Philips op de dekensvergadering in Limburg. Nu, het zal hen geen kwaad gedaan hebben dat ze eens vernamen hoe men in het buitenland over een aantal Nederlandse toestanden denkt; het wordt toch hoog tijd dat ze, in alle richtingen, een beetje van zich afspreken.

Brief aan zijn zuster

Lees meer: Paus zet puntjes op de i over de eucharistie

15 SEP '65 | Instelling van een bisschoppelijke senaat

Wel heeft de H. Vader de instelling van een bisschoppelijke senaat aangekondigd, doch die hij alleen maar zal bijeenroepen wanneer hij het goed vindt, terwijl van een hervorming van de curie geen woord meer werd gerept.

Brief aan Verjans

Lees meer: Paulus VI richt bisschoppensynode op

12 SEP '65 | Dat is natuurlijk weer stemmingmakerij

De bladen hier staan vol van de nieuwe encycliek, waarin, naar ze zeggen, de Paus een aantal ketterijen heeft veroordeeld die verspreid worden in Nederland (tot daar toe), België en Frankrijk (!!!). Dat is natuurlijk weer stemmingmakerij in het vooruitzicht van het concilie. De Belgische radio en televisie spreken van Nederland, Duitsland en Engeland!!! Gij ziet hoe moeilijk het is tot een objectieve berichtgeving te komen.

Brief aan Verjans

Lees meer: Paus zet puntjes op de i over de eucharistie

16 NOV '64 | Wat kunnen die periti toch grote kinderen zijn

Langs enkele Duitse bisschoppen om heb ik mijn best gedaan om te voorkomen dat kardinaal Frings, opgemaakt door een Duitse jezuïet [sic], P. Ratzinger, iets zou ondernemen dat de oppositie zou in het harnas jagen. Ik heb verder kunnen verhinderen dat een honderdtal zwarte bisschoppen een protestbrief stuurden aan de Paus. Nu zullen we de H. Geest maar laten werken. En het zal wel in orde komen. Wat kunnen die periti toch grote kinderen zijn. 

Brief aan zijn zuster

Ontdek meer:  Paus vraagt verklarende nota bij constitutie over de Kerk

15 NOV '64 | We brengen de constitutie over de Kerk mee!

Ge zult nu wel aan de radio of langs de bladen vernomen hebben dat de kogel door de kerk is: al de resterende hoofdstukken met de modi over de constitutie in verband met de Kerk werden gisteren in de aula uitgedeeld en dinsdag en woensdag wordt er over gestemd. De eindstemming werd echter uitgesteld tot zaterdag, zodat mijn terugkeer op vrijdag in het water valt. Voor de reis zelf is het misschien een goede zaak, want de zaterdagverbinding is een rechtstreekse verbinding (zonder tussenlanding in Milaan) en zet me om kwart voor zeven aan de grond, zodat ik waarschijnlijk omstreeks kwart na acht thuis zal zijn (in plaats van kwart na tien 's vrijdags). En het voornaamste: we brengen de constitutie over de Kerk mee: we hebben niet voor niks gewerkt! 

Brief aan Verjans

12 NOV '64 | Paus verplicht in hoofdstuk 3 enkele wijzigingen aan te brengen

Het Belgisch College is een hospitaal in het klein geworden. [Meerdere Belgische bisschoppen liggen met een serieuze griep in bed.] Men is natuurlijk erg moe en de spanningen laten niet af.

We moeten straks opnieuw bijeenkomen in commissie, omdat de Paus ons verplicht in hoofdstuk 3 enkele wijzigingen aan te brengen. Ik heb ze van Mgr. Charue ter inzage gekregen: het is niet veel bijzonders, op éne na, die absoluut onaanvaardbaar is voor de Orthodoxen en als een bom zou inslaan bij patriarch Athenagoras; een andere, in verband met de diakens, zal misschien wel een storm opjagen bij de Zuid-Amerikanen. Als we die twee dingen kunnen uitschakelen, dan mag de rest voor mij erin. Maar het is toch pijnlijk eens te meer te moeten vaststellen dat de Paus in deze kwestie als absolute alleenheerser wil optreden. Hij verschuilt zich achter een nota die een Jezuïetenpater hem gezonden heeft en waarin deze zogezegd zijn gewetensangsten uitdrukt voor sommige formules van de tekst. Maar waarom heeft hij niet een Mgr. Philips of iemand anders uitgenodigd om deze kwesties met die Jezuïet in zijn aanwezigheid te bespreken en uit te vechten. Nu kiest hij positie aan een kant, vergeet dat die Jezuïet klaarblijkelijk niet begrepen heeft waarom men over bepaalde dingen niet had gesproken (om een gesprek met de Orthodoxen mogelijk te maken) en toont, door zijn tussenkomst, aan al de leden van de commissie dat hijzelf de tekst ook niet verstaan heeft. En hij vraagt niet dat men deze zaken zou willen onderzoeken, hij legt ze op. Ik zal in elk geval straks zeggen dat ik evenzeer als die Jezuïet mijn geweten wil ontlasten en dat ik vraag aan Kard. Ottaviani dat hij de Paus er opmerkzaam zou op maken dat hij, door het inlassen van die ene tekst, Athenagoras helemaal tegen de kop zal lopen, na eerst alles gedaan te hebben om een gesprek mogelijk te maken.

Ge ziet hoe men voortdurend moet tussenkomen om te verhinderen dat er domme dingen gebeuren. Wat zal dat worden als de bisschoppen niet meer hier zijn? Ik durf er zelfs niet aan denken. Enfin, we zullen de H. Geest maar zijn werk laten doen.

Brief aan Verjans

Ontdek meer:  Paus vraagt verklarende nota bij constitutie over de Kerk

08 NOV '64 | Men is te zenuwachtig geworden door al die obstructie

We hebben gisteren in de commissie het hoofdstuk VII van het schema over de Kerk met de modi hieromtrent afgekregen en gisterenavond hebben we de tekst naar de drukker gebracht. Wat dat betreft hebben we dus alles op tijd afgekregen. Ook hoofdstuk III is naar de drukker, doch zal pas worden uitgedeeld als de Paus het ingekeken heeft en goedgekeurd. Op de laatste commissie heeft Mgr. Colombo een verandering, die de Paus verlangde, er niet doorgekregen; het is trouwens zo vlug gegaan dat de meeste aanwezigen niet goed gesnapt hebben wat er gaande was. Dit zal waarschijnlijk de H. Vader wat ontstemmen, doch ik hoop dat hij verstandig genoeg zal zijn om hierover niet te struikelen. De tekst van het schema is trouwens zeker zo goed als deze die de Paus vroeg, en we hebben gedaan gekregen dat tenminste in het antwoord op de moeilijkheden datgene is ingelast wat we wisten dat de Paus plezier zou doen.

Anderzijds moet ik toch ook zeggen dat de H. Vader vrijdag weer eens naar zeer slechte raad geluisterd heeft, met te vragen dat men de propositiones over de missies zou stemmen, en dat wanneer iedereen reeds sedert verschillende dagen wist dat de missiebisschoppen er absoluut tegen waren en dat de tekst zeker naar de commissie zou teruggestuurd worden. Morgen zal hierover worden gestemd en ik verwacht een meerderheid van non-placet, wat nu natuurlijk de indruk zal geven dat het Concilie tegen de Paus stemt, wat water bij zal zijn op de molen van de curiemensen die natuurlijk gaan zeggen: ‘ziet ge nu wat de collegialiteit is; ge vraagt iets en ze luisteren niet meer’. Dergelijke incidenten zijn onvermijdelijk zolang de H. Vader zich niet met ook nog andere raadgevers omringt, die hem juister inlichten over de stand van zaken en hem verhinderen zich te engageren daar waar het niet nodig is.

Gisteren heeft onze Kardinaal in de aula zijn toespraak van de vorige week, over het huwelijk, ten dele moeten rechtzetten. De Paus was wel akkoord met de leerstellige inhoud, doch was zeer ontevreden omdat de kardinaal gevraagd had dat de commissie, die de H. Vader zelf met het bestuderen van het probleem had belast, openlijk zou zeggen welke haar leden zijn. De kardinaal had dit gedaan omdat hij al sedert 10 maanden probeert buiten de mensen van de curie, ook een aantal buitenlandse periti in die missie benoemd te krijgen en dit voortdurend stuit op het verzet van de curie. U ziet het: de incidenten volgen elkander op. Men is te zenuwachtig geworden door al die obstructie en de toon wordt te scherp. Het is tijd dat de sessie een einde neemt. Doch het is ook nodig dat men terugkomt om afgewerkt te krijgen wat aan de gang werd gebracht.

Brief aan zijn zuster

03 NOV '64 | In dat schema wilden de curiemensen ons foppen

Tenslotte hebben wij zelf een vijftal modi gemaakt voor het schema over Het ambt van de bisschoppen, dat morgen in de aula voorkomt, en ze op 1.500 exemplaren gedraaid en doorgegeven aan even veel bisschoppen (Leon [Neyens, de chauffeur van Mgr. van Zuylen, de bisschop van Luik] heeft wel 10 uren rondgereden in Rome, om ze uit te dragen).

In dat schema wilden de curiemensen ons foppen, door enkele teksten van het schema over de Kerk juridisch te ontzenuwen. We hebben nu een tegenoffensief ingezet en we hopen dat morgen meer dan 1000 Vaders "iuxta modum" zullen stemmen om de commissie haar tekst te doen veranderen. Als er meer dan 750 modi stemmen zijn mogen ze er niet aan voorbijgaan. 

Ontdek meer: Zonder onze tussenkomst had de tekst een ramp veroorzaakt

30 OKT '64 | Zonder onze tussenkomst had de tekst een ramp veroorzaakt

Een van de meest dramatische gebeurtenissen van het concilie heeft zich afgespeeld rond de tekst "De regimine Episcoporum" [=Christus Dominus] …

Op het einde van een vrijdagvoormiddag [30.10.1964] kondigde de secretaris van het Concilie, Mgr. Felici, aan dat de Vaders verlof kregen tot de daaropvolgende dinsdag [=woensdag],dat ze maar goed gebruik moesten maken van hun vrije tijd om het schoon Italië te bezichtigen.

Wel kregen ze de eindtekst van "De regimine Episocporum" mee naar huis en zouden ze dinsdagmorgen [woensdag] over deze tekst moeten stemmen. Dat gaf ons de indruk dat hij eerder verlangde dat men de tekst niet zou lezen. En dat was een reden om hem dadelijk wel te lezen.

Tot onze verbazing en ontzetting merkten wij dat hij in een negental passages afweek van de tekst van Lumen Gentium ... De kerkvisie die in de tekst verdedigd werd was de kerkvisie van het Kerkelijk Wetboek van 1917 …

We hielden krijgsraad en we beslisten aan de bisschoppenconferenties te vragen een van hun goede periti naar het Belgisch college te sturen om samen de tekst te bespreken en voor volgende dinsdag amendementen op te stellen. Met een dertigtal theologen hebben we dan twee dagen in het college de zaak naar best vermogen bestudeerd en in gezamenlijk overleg 9 amendementen opgesteld, die op 1.200 exemplaren werden gedrukt.We waren tegen maandagmiddag klaar en dan hebben we ze door twaalf taxi's naar de verschillende verblijfplaatsen van de Vaders laten brengen ...

We waren benieuwd over de uitslag van de stemming. Het werd een onverhoopt succes. 982 Vaders [in feite 852 voor hoofdstuk 1 en 889 voor hoofdstuk 2; dus telkens ruim meer dan een derde] onderschreven de amendementen die we hadden ingediend, zodat de voorgestelde eindtekst herwerkt moest worden en wel in de zin van de door ons ingediende amendement. Het conciliesecretariaat wist heel goed dat het Belgisch College achter dit opzet zat … Zonder onze tussenkomst had de tekst een ramp veroorzaakt.

Leo Declerck schrijft hierover in een brief aan zijn ouders op 8-11 

...deze week van 28 oktober tot 5 november was voor mij de drukste week van het Concilie. Maar ons werk is beloond geworden en het zoveelste maneuver van de tegenpartij (profiterend van het week end van 1 november waar veel bisschoppen naar huis waren) is verijdeld geworden. Het is toch wonder om zien hoe het Belgisch college zo wat het centrum is van de meerderheidspartij op het concilie. Telkens er iets belangrijks gebeurt, worden de plannen samen met Duitsers, Fransen en Nederlanders op het Belgisch college gesmeed en uitgevoerd. Het is schoon om zien hoe niemand werk ontziet: bisschoppen spelen typist en ik heb professoren van Leuven zien draaien aan mijn stencilmachine en met de studenten blaadjes verzamelen en inbinden. En dit tot 12 u 's nachts. Op 3 dagen tijd werden er ongeveer 12.000 bladzijden gedraaid en verspreid. 

 

Ontdek meer: In dat schema wilden de curiemensen ons foppen

29 OKT '64 | We hebben alle twee voor het goed van de Kerk gewerkt

Ik heb zo pas de laatste stencils getypt voor de 6000 modi van hoofdstuk III: morgen bespreken we ze in de commissie en dan zijn we voor Allerheiligen er mee klaar. We zullen nog een beetje op ons tanden moeten bijten om ook de bijna 2000 modi van de hoofdstukken 4, 5, 6, 7 en 8 aan hetzelfde tempo af te werken, maar deze stof is veel minder moeilijk en zwaar, zodat het opstellen van de antwoorden veel minder inspanningen vergt.

Trouwens de curiemensen interesseren zich niet aan deze zaken en nemen onze antwoorden niet onder de loupe, zoals ze dat met onze teksten in verband met hoofdstuk III hebben gedaan. Als alles goed verloopt, hoop ik dat ik alles getypt en hier afgedrukt krijg voor dinsdag van volgende week en dat we tegen donderdag met de bespreking in de commissie klaar komen: dan krijgen we de tekst nog voor het einde van de sessie in de aula.

Mgr. Philips is bijna knock-out en laat een groot deel van het werk aan mij over, maar hij is toch zeer blij dat we zo ver staan, en wij zijn allemaal blij dat hij niet onder de inspanningen bezweken is, want men heeft hem echt beulenwerk opgelegd. Gisteren zei hij me, toen we alleen naar het Vatikaan gingen: “Monseigneur, gij hebt het er echt doorgejaagd; zonder u zouden we de tekst niet voor het einde van de sessie in de aula gekregen hebben”. Zo’n compliment betekent wat in zijn mond, want hij is niet kwistig met zijn felicitaties. Nu, we hebben alle twee voor het goed van de Kerk gewerkt en ik ben blij te zien dat onze inspanningen niet vruchteloos zijn geweest.

Ook Pater Tromp is een en al honing, tegenwoordig; hij laat me praktisch heel het werk regelen en kwam me straks nog vragen: “wat voorziet ge voor morgen”, terwijl het theoretisch hij is die de dagorde moet opmaken. Maar hij begrijpt ook dat zonder onze hulp men binnen de drie maanden nog niet zou zijn klaar geweest met de modi, indien men tenminste ware blijven doorwerken aan het tempo van het secretariaat.

Ontdek meer: Stemmen over de Kerk leidt tot modi-oorlog

Brief aan zijn zuster

26 OKT '64 | 5.200e modus behandeld

We hebben gisteren en ook deze morgen de hele tijd doorgewerkt aan die onoverzichtelijke massa "modi"; de stencil die ik afheb, heeft de 5.200ste behandeld, en aan dit tempo hoop ik tegen het einde van deze week met de 6.000 modi van hoofdstuk III klaar te zijn…

Nu als we het vooropgezette programma afgewerkt krijgen, dan kan de constitutie [over de Kerk] in de aula gestemd worden voor 21 november. En dan zal het ook een feit zijn dat dit alleen maar mogelijk is geweest, omdat men ze er doorgehaald heeft in het Belgisch college.

Ontdek meer: Stemmen over de Kerk leidt tot modi-oorlog

Brief aan zijn zuster

24 OKT '64 | Ik heb vandaag 14 stencils getypt

Ik ben zo pas klaar gekomen met de veertien stencils, die ik vandaag  getypt heb, met de tekst van de antwoorden op een deel van de modi. Als we aan dit tempo kunnen doorwerken, krijg ik de zaak voor woensdag volledig af (we hebben er nu een 3.800 beantwoord) en kunnen we het nog in de commissie krijgen voor het einde van de week. Maar het heeft water en bloed gekost. 

Ontdek meer: Stemmen over de Kerk leidt tot modi-oorlog

Brief aan zijn zuster

14 OKT '64 | 2.004 modi schoon geklasseerd, gegroepeerd, geteld

Het heeft heel wat diplomatie gekost om verleden zaterdag een pak "modi" van bij Pater Tromp mee te krijgen naar het Belgisch college. We hebben er dan twee dagen lang met man en macht aan gewerkt en konden hem maandag 2004 "modi" schoon geklasseerd, gegroepeerd, geteld en met de inhoud op fichen gebracht inleveren. Hij stond er werkelijk van te kijken en heeft ons dan maandag zelf gevraagd of we hem niet verder konden helpen. Deze morgen waren we klaar met onze 3.800ste modus, van de 4046 over het eerste deel van hoofdstuk III. Tromp was er werkelijk enthousiast om. … Het schoonste is dat Pater Tromp nu kard. König [voorzitter van een subcommissie] in het oor gefluisterd heeft dat hij mij moet vragen om hem te vervangen voor de eerste subcommissie, daar ik de modi ken, zegt Tromp, en het werk met mij zal vooruitgaan. Dat is Kard.König zelf me deze avond komen zeggen.

Ontdek meer: Stemmen over de Kerk leidt tot modi-oorlog

Brief aan Verjans

14 OKT '64 | Ik heb u nog vergeten te bedanken voor de cigarillo’s

Ik heb u nog vergeten te bedanken voor de cigarillo’s die u aan Mgr. van Zuylen meegegeven hebt en voor de karamellen, die goed van pas zijn gekomen voor de ploeg die vier dagen aan een stuk gewerkt heeft om 4000 modi geklasseerd te krijgen, tot verbijstering, eerst, en daarna tot het enthousiasme van Pater Tromp, die zich ineens van een nachtmerrie bevrijd zag en nu overal vertelt dat hij zijn secretariaat beter zou vestigen op het Belgisch College dan in het Vatikaan. ’t Had in het begin wel wat draad gekost om de teksten uit zijn handen te krijgen, maar nu is hij werkelijk charmant en heeft hijzelf Kard. König in het oor gefluisterd dat hij mij zou vragen hem te vervangen als voorzitter van een van de subcommissies om de modi te bespreken, omdat ik de modi ken en het met mij vooruit zal gaan, had hij aan König gezegd. De Kardinaal is me dat lachend komen vertellen en heeft er aan toegevoegd: er gebeuren hier in Rome dan toch nog mirakels! Hij vroeg trouwens niet beter dan van de karwei af te zijn. En ik zelf zag er absoluut niet tegen op, omdat ik naderhand de verslagen toch moet typen en ik nog beter vooruitkan als ik zelf de nota’s heb genomen. Op dat beetje werk bij komt het nu ook niet meer aan, des te meer daar de bespreking in de subcommissie waarschijnlijk in de voormiddag zal plaats vinden, zodat ik gedurende enkele dagen de morgenzittingen in de aula kan brossen en Mgr. Musty me daar vervangen zal voor het verslag voor de pers.
U zult intussen ook vernomen hebben dat de donderwolken weer eens afgedreven zijn, na de tussenkomst van Kard. Frings, in naam van 15 kardinalen. Blijkbaar was de Paus slechts gedeeltelijk op de hoogte van de manoeuvres van het secretariaat van het Concilie. Het is nochtans toch jammer dat hij niet strenger tegenover deze mensen optreedt, want het laat voor mij geen twijfel dat ze opnieuw zullen beginnen zodra ze er de kans toe krijgen.

Ontdek meer: Stemmen over de Kerk leidt tot modi-oorlog

Brief aan zijn zuster

10 OKT '64 | Werk aan de modi hield me vaak wakker tot 1 uur in de nacht

Hier is misschien het ogenblik gekomen om mijn werkzaamheden in verband met de "expensio modorum" te vertellen. Dit is mijn voornaamste taak geweest tijdens Vaticanum II … het werk aan de modi hield me vaak wakker tot 1 uur in de nacht, terwijl we 's morgens om 5.30 moesten opstaan…. De eerste opgave bij het behandelen van de modi was een klassificatie van de amendementen volgens de volgorde van de tekst. Eens klaar met de klassificatie bracht ik de teksten voor bespreking naar Mgr. Philips. Het beantwoorden van de modi was een kunst….Dan typte ik de antwoorden van Mgr. Philips direct op stencil. Pater Congar en Moeller waren mijn geburen. Zij noemden mij "la mitraillette" omdat het geratel van mijn schrijfmachine hen meermals laat in de nacht wakker hield.

Ik kan moeilijk inschatten hoeveel amendementen ik tijdens het concilie heb verwerkt .. Dat zeer hoge cijfer vindt onder meer zijn verklaring in het feit dat de groep van Mgr. Lefèvre en de Braziliaanse bisschop van Diamantino [de Coetus internationalis Patrum] bij elke betwiste tekst 300 tot 320 dezelfde gestencilde antwoorden indienden

Hoe werden de "modi" beoordeeld? Op hun kwaliteit en niet op hun kwantiteit, tenzij van uit een aantal verschillende hoeken éénzelfde amendement werd ingediend. Het is meer dan eens gebeurd dat één amendement ingediend door één concilievader werd opgenomen omdat het een werkelijke tekstverbetering inhield.

Ontdek meer: Stemmen over de Kerk leidt tot modi-oorlog

Concilieherinneringen (zonder datum)

06 OKT '64 | Niet minder dan 5.561 modi ingediend voor hoofdstuk III

Tegen mijn eigen verwachtingen in heb ik reeds gisteren het woord moeten voeren in de aula. Enkele sprekers voor mij was een Italiaan aan het woord gekomen en degene die me voorafging, een Ier, had juist stellingen verdedigd, waarvan ik het ongegronde bedoelde te wijzen. Het was 12.10 u. toen ik aan het woord kwam zodat de aula goed gevuld was en de Vaders, na hun tas koffie, weer geneigd waren om te luisteren.

Ik heb dan maar katoen gegeven en het moet nogal meegevallen zijn, vermits de Duitsers mijn tekst zijn komen vragen en naderhand er wel een twintigtal andere Vaders om verzocht hebben. Mgr. Colombo, die de theoloog is van de Paus, kwam me dadelijk gelukwensen en was zeer blij dat ik de Italiaanse spreker zo op zijn nummer had gezet. Ook Kard. Döfner liet me door Kard. Suenens gelukwensen, terwijl Kard. Leger en König het ’s avonds persoonlijk hebben gedaan. Alle Belgische bisschoppen hadden trouwens de echo’s opgevangen van confraters die hen omringden, en waren allen even tevreden en fier. De bisschop van Verdun had zelfs gezegd: “aussi remarquable pour le fond que pour la façon de le présenter”. Ze hebben dat ’s middags aan tafel gevierd en er me natuurlijk eens goed doorgehaald, maar iedereen scheen toch erg tevreden. Dat zou mama zaliger nog eens echt plezier hebben gedaan.

Gisterenavond hebben we op de theologische commissie vernomen dat er voor hoofdstuk III niet minder dan in totaal 5.561 modi zijn ingediend!!! Ze willen ons zeker nog voor een paar maanden in Rome houden. Gelukkig maar kunnen we reeds alle modi in de scheurmand werpen die rechtstreeks ingaan tegen de tekst, die inkortingen voorstellen of op aanvullingen aandringen (bijvoegsels met behoud van de tekst): dat is het voordeel van de 2/3 meerderheid. Maar het zal toch wel ongeveer een dag of tien duren eer we alle modi hebben geklasseerd, gegroepeerd per punt en, voor degenen die weerhouden blijven, op fiches gezet. Ik heb aan Pater Tromp beloofd hem hierbij te helpen, omdat ik toch niet naar België kom voor de verkiezingen.

Ontdek meer: Stemmen over de Kerk leidt tot modi-oorlog

Brief aan zijn zuster

30 SEP '64 | De oppositie geeft nog niet af

De oppositie geeft nog niet af. Nu zijn ze de H. Vader gaan vinden, vertelde de Kardinaal, om hem er op te wijzen dat meer dan 4000 modi voor hoofdstuk III waren ingediend (3/4 ervan door dezelfde persoon opgemaakt, maar door een hoop Italiaanse bisschoppen ondertekend) en dat het toch nuttig zou zijn dat de Paus ze zelf zou inkijken vooraleer ze door te geven aan de commissie!!! Alsof de Paus hiertoe de tijd zou hebben. Maar men ziet waar ze naartoe willen: tijd winnen en bekomen dat het hoofdstuk III niet meer in zijn definitieve vorm voorkomt vooraleer we naar huis gaan. Er zal van die kant nog hard moeten gewerkt en gevochten worden.

Gisteren heb ik een drietal uren gediscussieerd met Pater Congar om van hem te bekomen dat een tekst, die hij had ingediend van 2 blz. tot 3/4 bladzijde zou herleid worden en bijgewerkt wat de Schriftteksten betreft: Mgr. Philips was te moe om deze discussie aan te gaan. Na 3 uren heeft de Pater toegegeven en de nieuwe tekst, die ik heb ingediend, werd heden aangenomen: alle partijen zijn nu toch tevreden.

Ontdek meer: Stemmen over de Kerk leidt tot modi-oorlog

Brief aan zijn zuster

20 SEP '64 | Week die gaat beginnen is een beslissende week voor het Concilie

De stemmingen over de sacramentaliteit en de collegialiteit zijn normaal voor dinsdag en woensdag voorzien. De oppositie geeft maar niet af en zoekt op allerhande wijzen stokken in de wielen te steken en het ergste is dat de sekretaris van het concilie [Felici] het niet onder stoelen of banken steekt dat hij aan de kant van de oppositie staat en het onmogelijke doet om deze te bevoordeligen. … Hoe zou men dan nog vertouwen kunnen hebben in Mgr. Felici? Die man durft alles en speelt baas over de kardinaal-staatssecretaris [Cicognanj] die een oude man is geworden is en zijn hoofd verliest in al deze theologische discussies.

Ontdek meer: Stemmen over de Kerk leidt tot modi-oorlog

Brief aan Verjans

20 SEP '64 | Maar goed dat de H. Geest sterker is dan het gekonkel van mensen

Deze morgen ben ik met Mgr. Philips enkele uren gaan wandelen in de bossen rond het meer van Nemi: het was nodig om wat uit te blazen en even op adem te komen. Wij waren terug voor het middagmaal, terwijl Mgr. Van Zuylen met een viertal bisschoppen een excursie gemaakt heeft van gans een dag. Wat deed het goed wat andere lucht in te ademen en ook wat te genieten van de frisse wind, die altijd in de Albaanse bergen blaast (ze liggen op een 25 km van Rome); daar ging ik indertijd soms wat uitblazen tijdens de blokperiode. Jammer genoeg was het in Rome weer even drukkend [warm] toen we terugkeerden.

Vanaf morgen begint de beslissende week van het concilie. Een ogenblik heeft men gevreesd dat de oppositie er zou in slagen het debat te verhinderen. Dat schijnt nu wel uitgesloten. We hebben koortsig moeten doorwerken om een antwoord te bezorgen op een aantal opwerpingen die schriftelijk onder de Vaders worden verspreid. Dat is intussen gebeurd. Nu kunnen we niets meer doen dan afwachten en de H. Geest laten werken. Bid ook maar goed, want het zal nodig zijn. Normaal moeten alle belangrijke teksten voor woensdag gestemd zijn. De oppositie is zo ver gegaan aan de Paus voor te stellen de huidige theologische commissie af te zetten en ze door meer betrouwbare mensen te vervangen!!! Het toppunt is dat de tekst uiteindelijk door 29 van de 30 aanwezigen werd gestemd, zodat men dus ook 4 van de 5 leden van het H. Officie (Kard. Ottaviani incluis) uit de commissie zou moeten verwijderen. We bevinden ons dus in goed gezelschap. Maar ge kunt daaruit ook afleiden met welke mensen men te doen heeft. Als die het Rijk Gods moeten redden, dan staat de Kerk er maar slapjes voor. (…) Maar goed dat de H. Geest sterker is dan het gekonkel van mensen. Persoonlijk heb ik betrouwen. Het kan toch niet zijn dat meer dan twee-derden van de Vaders in dwaling zouden zijn.

Brief aan zijn zus

13 SEP '64 | Curie wil de macht in handen houden, dat is alles

De echo's die ik heb kunnen opvangen over de stand van zaken zijn niet te ongunstig, al laat het geen twijfel dat de mensen niet nalaten naar de Paus te lopen en hem bezweren de tekst van het hoofdstuk III van het schema over de Kerk (en in het bijzonder het probleem van de collegialiteit) niet door te laten, omdat hij zogezegd vol "ketterijen" staat… Het is nu duidelijk dat voor de mensen van de curie het eigenlijk niet op theologie aankomt… doch om machtsposities in de Kerk. De curie wil de macht in handen houden, dat is alles. Ik hoop nochtans dat juist deze manier van optreden de ogen van de bisschoppen zal openen en als gevolg zal hebben dat zij met meer overtuiging de tekst zullen stemmen die hen voorgelegd wordt.

Wel zal men er moeten voor zorgen dat de verschillende bisschopsconferenties tijdig ingelicht worden en goed voorgelicht. Want uit hetgeen ik in het vliegtuig heb vernomen – waar we met een kleine dertig bisschoppen plaats in gevonden hadden –, blijkt dat de meeste bisschoppen nog niet eens de tekst gelezen hebben waarover ze binnen een paar dagen zullen moeten stemmen!!! Ook de H. Geest zal het hier warm krijgen.

Ontdek meer: Nota riservata vraagt paus om collegialiteit niet te behandelen

Brief aan Verjans

13 SEP '64 | De kamers hebben nieuw meubilair gekregen

Praktisch iedereen [van de Belgen] is nu aangekomen, op uitzondering van Mgr. Descamps en Mgr. Van Wayenbergh. Deze laatste komt morgen, de andere pas binnen een drietal weken. De kamers hebben nieuw meubilair gekregen, wat het opbergen van al mijn spullen erg vergemakkelijkt. (…) Morgen na de openingsplechtigheid in St.-Pieter hebben we al zitting van onze theologische commissie. 

Brief aan zijn zus

31 MEI '64 | Ik betwijfel dat het gezag in de Kerk er zal mee gediend zijn

Bij onze aankomst hier wachtte ons ook geen al te best nieuws. De mensen van de curie willen blijkbaar van geen afgeven weten en hebben nu bij de paus een aantal bemerkingen ingediend op de reeds goedgekeurde tekst over de collegialiteit. Ze hebben zo sterk aangedrongen dat de H. Vader hun bemerkingen heeft overgenomen en nu aandringt dat de commissie ze in de tekst zou opnemen. [Heuschen is hier niet correct geïnformeerd. Het is ook de paus zelf geweest die vragen had.]

De dertien passages gaan alle in dezelfde richting: een versterking van de pauselijke monarchie, en zijn alle ingegeven door een gevoel van achterdocht tegen hetgeen in de tekst wordt geaffirmeerd. Het zal nu kwestie zijn van er achter te komen of de Paus deze tekstwijzigingen wil opleggen of de commissie er over laat beslissen.

Het is in elk geval weer eens een incident, dat in plaats van de spanningen te milderen deze nog zal doen toenemen. Anderzijds zullen een aantal van deze toevoegingen de Oosterlingen erg tegen het hoofd stuiten. Het lijkt zo'n beetje op een processie van Echternach. 

Ik betwijfel dat het gezag in de Kerk er zal mee gediend zijn. Want als het uitlekt (wat me onvermijdelijk lijkt) dat de H. Vader zelf zijn gezag in de weegschaal heeft geworpen om deze veranderingen af te dwingen, zal dit zijn invloed, bij het merendeel van de bisschoppen, niet doen toenemen, integendeel.

Ontdek meer: Paulus VI heeft 13 suggesties over collegialiteit

Brief aan Verjans

22 APR '64 | Er bestaat een ernstige kans dat ik aan het ergste zal ontsnappen

De laatste berichten die ik hier opgevangen heb, hebben me eerder wat gerustgesteld. Het blijkt toch dat de nuntius de bezwaren, die van verschillende kanten naar voren werden gebracht, heeft doorgegeven naar Rome en dat men op dit ogenblik hier aarzelt. Het schijnt ook dat men het dossier heeft doorgegeven naar de top, opdat de beslissing hier getroffen zou worden, doch het feit alleen dat men de bezwaren heeft gesignaleerd, stemt me betrekkelijk gerust in de afloop van het gebeuren. Er bestaat werkelijk een ernstige kans dat ik aan het ergste zal ontsnappen. Mgr. van Zuylen [bisschop van Luik] heeft nog wel naar niets geprobeerd en ik heb me ook stil gehouden, doch ik heb  toch ook nog andere bronnen van inlichtingen en hetgeen ik daar vernomen heb leek me betrouwbaar. 

[Over de opvolging van Mgr. Calewaert als bisschop van Gent]

Brief aan Verjans

20 MAA '64 | Nu kunnen ze thuis weer op hun beide oren slapen

Ik veronderstel dat ge waarschijnlijk reeds gehoord zult hebben dat men voor Gent een opvolger heeft gevonden voor Mgr. Calewaert: het is werkelijk de meest geschikte kandidaat die men er had kunnen voor vinden. Nu kunnen ze thuis weer op hun beide oren slapen. 

[Nochtans werd Mgr. Van Peteghem maar benoemd op 28 mei 1964. Het gaat hier dus waarschijnlijk over geruchten.]

Brief aan Verjans

09 MAA '64 | De andere bisschoppen laten het werk door de Belgen doen

Het is werkelijk ongelooflijk druk geweest deze dagen, en aan dit tempo kan niemand het nog langer dan één week uithouden. Het zit werkelijk zo dat de andere bisschoppen het werk door de Belgen laten doen. Dat maakt het hier natuurlijk zwaar, doch het brengt ook het voordeel mee dat we nog heel wat verbeteringen aan de tekst hebben kunnen aanbrengen en aldus het gelaat van de Kerk wat menselijker en reëler hebben kunnen maken dan in de eerste constitutie. De twee vorige dagen vooral heeft het er hard tegen hard gegaan. (…) Kardinaal Ottaviani is werkelijk een man met haar op zijn tanden; hij heeft het helemaal alleen op sommige ogenblikken tegen allen opgenomen. Moed heeft de man genoeg en ik moet ook in alle eerlijkheid toegeven dat hij zijn nederlaag met de glimlach kan opnemen. Het is zeker een persoonlijkheid waar men moet tegen opzien al heeft hij ons bijna anderhalve dag doen verliezen. (…) Het is werkelijk opvallend hoe de meer juridische vorming en opleiding van de Romeinse theologen een mens kan tekenen; ze hebben werkelijk geen zin noch voor de Schrift, noch voor de Kerkvaders, noch voor de overlevering uit de eerste tien eeuwen van de Kerk. Zij denken nog altijd zoals men in de middeleeuwen dacht.  

Brief aan Verjans

07 MAA '64 | De kogel is door de Kerk: de collegialiteit is gestemd

Gisteren hebben we een memorabele zitting meegemaakt. Het ging over de collegialiteit en om beurt hebben Kard. Ottaviani en Kard. Browne getracht de hele tekst omver te werpen, met inzet van geheel de Italiaanse artillerie. Tot vier maal toe heeft men vanwege de bisschoppen een stemming gevraagd, maar tot viermaal toe deed Kard. Ottaviani alsof hij niet hoorde. Tot slot heeft hij dan toch moeten laten stemmen en toen kwam de tekst er eensgezind door, omdat iedereen lastig was over zijn manier om de zaken tegen te houden!!! Dat heeft ons alles samen bijna twee uren strijd gekost en ons weer eens veel tijd doen verliezen. Maar het resultaat was dan toch de moeite waard: de kogel is door de Kerk: de collegialiteit is gestemd. En laat de Jezuïeten nu maar schrijven wat ze willen. 

Ontdek meer: Doctrinele commissie keurt collegialiteit unaniem goed

04 MAA '64 | Tot tweemaal toe voorgesteld voor een nieuwe subcommissie

Met plezier heb ik vastgesteld dat ook de voorzitter van onze vorige subcommissie, de Italiaan Mgr. Parente, toch tevreden moet geweest zijn over mijn vroegere activiteit, want tot tweemaal toe heeft hij me voorgesteld voor een nieuwe subcommissie. Ik heb telkens de zaak kunnen afwimpelen, omdat ik reeds genoeg op mijn hals heb, maar het is toch een blijk van vertrouwen en waardering vanwege de rechterarm van Kard. Ottaviani. 

21 JAN '64 | Ik heb ondervonden dat door aan te dringen men er komt

Ik heb ook het woord gevraagd [in de commissie die over de bisschoppen sprak] en gewezen op een van de tekorten in de formulering, waarop ik ook in mijn nota de aandacht had gevestigd. De voorzitter moest toegeven dat ik gelijk had (men wordt lid van het bisschoppencollege in gevolge zijn wijding op de eerste plaats; het is ook vereist dat men in eensgezindheid leeft met de Paus, doch dit tweede element is niet van dezelfde orde en aard als het eerste en de tekst wekte de indruk dat beide elementen op gelijke voet behandeld werden). Men heeft dan, na enkele reacties van Italiaanse periti, mijn voorstel van tekstwijziging aangenomen. Ook naderhand heb ik, met de steun van Moeller en Thils, er nog iets doorgekregen wat voor de oosterse Kerken van belang is. Ook dat heeft draad gekost, doch ik heb ondervonden dat door aan te dringen men er komt. De ergste moeilijkheden komen van enkele Italiaanse periti die, wanneer ze het woord krijgen, maar praten en blijven praten, dikwijls helemaal naast de kwestie, maar wat wilt ge: als ze eenmaal gelanceerd zijn in vierde versnelling zijn ze niet meer te stuiten, zelfs niet door de assessor van het Heilig Officie, die er zijn laatste haren zal bij verliezen. Als geheel is het toch nog goed meegevallen, zodat ik met betrekkelijk vertrouwen de komende dagen tegemoet zie.

20 JAN '64 | Men heeft mij nogal geplaagd met de opvolging van Mgr. Calewaert

Zoals ik al liet weten heeft men mij nogal geplaagd met de opvolging van Mgr. Calewaert. Zijt maar gerust: ik zal niet hoeven naar Gent te verhuizen, al zijn er in Gent wel mensen die daarop stoten. 

[Het gerucht bestaat dat Heuschen de benoeming tot bisschop van Gent geweigerd heeft omdat hij druk bezig is met de oprichting van het bisdom Hasselt. In 1967 wordt hij daarvan de eerste bisschop.]

Brief aan Verjans

16 OKT '63 | Curiemensen hebben weer eens stokken in wielen gestoken

Op het Concilie ging het vandaag echter wat minder. Er was gisteren beslist dat vandaag voorstellen zouden uitgedeeld worden, waarover we morgen zouden moeten stemmen, ten einde van de theologische commissie te bekomen dat ze haar werk in een bepaalde richting zou oriënteren, doch de curiemensen hebben weer eens, achter de schermen, oppositie gaan maken en stokken in de wielen gestoken. Nu zal de zaak morgen-avond aan de Paus worden voorgelegd opdat hij zelf zou uitmaken hoe het moet verlopen. Zal hij het echter opportuun vinden rechtstreeks in conflict te komen met de mensen uit zijn omgeving? We hopen het allemaal uit de grond van ons hart, want zo niet zal men hier verder gaan met de zaak voortdurend te saboteren.

Er is een groot verschil tussen hetgeen in de aula verteld wordt (waar een grote meerderheid van de Vaders naar vernieuwing vraagt) en tussen hetgeen achter de schermen gebeurt (waar een aantal mensen met alle macht blijven remmen). En het domme van het geval is dat die mensen die remmen het doen met de bedoeling de bisschoppen te ontmoedigen en tam te maken, door alles zoveel mogelijk te vertragen.

We zijn nog niet aan het einde van ons werk noch aan het einde van onze miseries, tenzij men vanboven uit eens drastisch zou ingrijpen. Spelen ze echter te veel met onze voeten, dan denk ik wel dat de verschillende bisschoppenconferenties schriftelijk zullen protesteren bij de H. Vader en er hem zullen op wijzen dat ze zich niet eindeloos kunnen vrijmaken om naar Rome te komen voor al te lang aanslepende conciliezittingen of commissievergaderingen. 

Ontdek meer: Stemming blijft uit, debat over volk van God en de leken begint

Brief aan zijn moeder en zuster

09 OKT '63 | Ah, ces Évêques belges, ce sont de véritables savants

Er zijn heel wat Vaders gekomen om me de tekst van mijn toespraak te vragen.We hadden er hier een honderdtal exemplaren van gedraaid en ik houd er nu nog 20 over. Op het sekretariaat van de eenheid was men zeer tevreden en Mgr. Willebrands heeft gevraagd me geluk te wensen; ook de bisschop van Lourdes is me komen opzoeken 'ah, ces Évêques belges, ce sont de véritables savants!', terwijl een andere Franse bisschop … bij het uitgaan verklaarde 'les interventions des Évêques belges hier étaient vraiment des interventions de première valeur.' 

08 OKT '63 | Ik heb ook maar katoen gegeven, zoals de Italianen

Vanmorgen ben ik eindelijk aan het woord gekomen, nadat reeds Kard. Suenens gesproken had. Na mij heeft Mgr. Charue het woord gevoerd, zodat 3 op de 9 sprekers Belgen waren. En ik moet bekennen dat het goed is meegevallen. (…) Het was werkelijk stil in de aula, wat niet altijd het geval is. Ik heb ook maar katoen gegeven, zoals de Italianen, tot groot plezier van vele bisschoppen, die me toen ik buiten kwam zijn komen gelukwensen en mijn tekst vragen. Mgr. Philips zelf zei “uitstekend”, wat hij maar zelden zegt. 

Brief aan zijn moeder en zuster

Deze combattieve stemming is het gevolg van de houding van sommige Italiaanse bisschoppen, die ons maar voortdurend op de stang jagen met uit te pakken met argumenten, die er absoluut geen zijn, doch die op oningewijden indruk maken, omdat ze met zoveel overtuiging en met zo'n luide stem worden uitgebracht … Ik heb echter mijn best gedaan om me niet te laten overschreeuwen en ook katoen gegeven. Het klonk in de aula en de Vaders luisterden goed.

Brief aan Verjans

 

05 OKT '63 | Ik heb gisteren niet hoeven tussen te komen in de discussie

Men heeft mijn naam afgeroepen in het begin van de zitting, naast deze van Mgr. De Smedt, doch er waren zoveel sprekers ingeschreven dat er nog zeven voor mij niet aan het woord kwamen. Mogelijk zal ik maandag of dinsdag mijn beurt krijgen. Ik werk nog aan mijn tekst door opzoekingen te doen in de Latijnse kerkvaders. 

04 OKT '63 | Kard. Ruffini dondert maar in naam van de exegese

Ik heb me gisteren ingeschreven om te spreken, omdat we werkelijk lastig waren wegens de tussenkomst van Kard. Ruffini en enkel Italiaanse bisschoppen, die er maar op los praten en onder meer beweerden dat men bij de Kerkvaders geen enkele tekst kon vinden waarin gezegd wordt dat ook de apostelen het fundament zijn van de Kerk (dus niet alleen Petrus). Ik heb twee dagen lang in de Vaders gezocht en reeds een tiental teksten gevonden waarin klaar het tegenovergestelde wordt gezegd. Dat zal de Romeinse theologen geen plezier doen, doch de waarheid voor alles. De aanval van de Italianen ging rechtstreeks tegen enkele formules die door Mgr. Philips in het schema waren ingewerkt; deze was dan ook zeer tevreden dat ik zijn verdediging op mij heb genomen. 

Er waren vandaag echter zoveel sprekers dat noch ik noch mgr. De Smedt aan het woord konden komen. Mogelijk zal het voor maandag zijn. (…) Het zal er hard toegaan, want ook vandaag weer was Kard. Ruffini zeer onstuimig in zijn aanval op enkele teksten: hij dondert maar in naam van de exegese, doch hij vergeet dat hij er, op exegetisch gebied, werkelijk verouderde gedachten op na houdt. Doch in Italië geldt hij als een competentie en daarbij hij is een kardinaal, die zich wat meer kan permitteren dan een gewone sterveling. Ik ben er zeker van dat de curie-mensen niet tevreden zullen zijn over mijn tussenkomst, maar de waarheid heeft haar rechten, wat ze in Rome ook mogen denken. 

Brief aan Verjans. Het schema over de Kerk bevat een belangrijk hoofdstuk over het college van bisschoppen. Deze tekst wordt in meerdere interventies van behoudende bisschoppen scherp aangevallen. Heuschen besluit om te reageren. 

03 OKT '63 | Philips had er het hart van in en vroeg dat iemand zou antwoorden

Gisteren heeft een Italiaanse bisschop nogal scherp de tekst van Mgr. Philips [met het nieuwe schema Over de Kerk] aangevallen en op een werkelijk onverantwoorde wijze. Monseigneur had er het hart van in en vroeg dat iemand zou antwoorden. Mgr. Charue verkoos te wachten tot Mgr. Cerfaux terug is, en dan hebben ze mij maar gevraagd de karwei op te knappen.

17 OKT '62 | Conservatieve vleugel van Romeinse curie telkens in de minderheid

De werkzaamheden van het Concilie schieten niet snel op. Wel mag men tevreden zijn van de wending die de zaken nemen: de zeer conservatieve vleugel van de Romeinse curie werd telkens in de minderheid gesteld. Men heeft beslist om niet te beginnen met de dogmatische schema’s die verouderd zijn, maar met de tekst over de liturgie, en om intussen een nieuw schema over de Kerk te maken. Op vraag van de westerse bisschoppen heeft men enkele mensen aangesproken om hieraan te werken: Mgr. Charue en ikzelf, Mgr. Philips en Prof. Thils zijn erbij. Dat zal me wel 14 dagen bezig houden. Men heeft me ook gevraagd in te staan voor de contacten met de journalisten van de radio en van de TV. (…) Persoonlijk hoop ik nog tegen het einde van deze maand te kunnen terugkeren, maar anderzijds moet ik ook vaststellen dat onze bisschoppen van een aantal nieuwere exegetische en theologische problemen niet veel afweten en voortdurend om inlichtingen komen. Ik ben maar van een zaak benauwd: dat ze me niet zouden laten vertrekken…

12 OKT '62 | Het concilie moet zelf zijn werkgroepen aanduiden

's Daags na onze aankomst nodigde Mgr. Charue Mgr. Philips en mij uit om te overleggen wat we konden doen om te verhinderen dat het conciliesecretariaat van de preconciliaire commissies ook conciliaire commissies zou maken. Mgr. Charue stelde voor kard. Frings over de zaak aan te spreken, terwijl de Franse bisschoppen ook een initiatief zouden nemen. We besloten dan kard. Frings te gaan opzoeken. Ik was er bij omdat ik een mondje Duits en Latijn kende. We hadden geen moeite om kard. Frings er van te overtuigen dat het concilie zelf zijn werkgroepen moest aanduiden