 Over de heilige liturgie - Sacrosanctum Concilium
Constitutie over de heilige liturgie, Sacrosanctum Concilium De Constitutie over de heilige liturgie van het Tweede Vaticaans Concilie wil de begrijpbaarheid van de liturgie en de actieve deelname van de gelovigen aan de liturgie bevorderen. Het Concilie wil daarmee de liturgie, en dan vooral de eucharistie, herwaarderen als bron en hoogtepunt van gelovig leven.
De Latijnse naam Sacrosanctum Concilium, heilig Concilie, verwijst zoals gebruikelijk is voor Vaticaanse documenten naar de eerste woorden van de tekst.
Actieve deelname, eigen taal en Woord van God in de mis
De actieve deelname van de gelovigen aan de liturgie is de kern van de liturgische vernieuwing van het Concilie. Participatio (deelname) is het sleutelwoord dat wel 20 keer voorkomt in de Constitutie.
De Constitutie benadrukt dat de eigen taal in plaats van het Latijn de begrijpbaarheid en deelname kan bevorderen. Ze laat daarom de bisschoppenconferentie van elk land toe om de eigen taal in de liturgie in te voeren. Wat na het Concilie ook wereldwijd gebeurt.
Daarnaast geeft de Constitutie aan de Bijbel een belangrijker plaats in de mis. Door meer te laten lezen uit de Bijbel krijgt de woorddienst, de lezingen zeg maar, een volwaardige plaats naast de tafeldienst.
Concilie bouwt voort op halve eeuw liturgische beweging
De meeste Concilievaders beschouwden het schema over de liturgie als het beste van de eerste 7 schema’s die ze in de zomer van 1962 ontvingen. Dat komt omdat het voortbouwt op de resultaten van een halve eeuw liturgische beweging.
Al in 1909 pleit grondlegger Lambert Beauduin (Belgische benedictijn, 1873-1960) in Mechelen voor een actieve deelname van de gelovigen aan de liturgie door gebruik van de volkstaal.
Zijn inzichten vinden hun weg in de internationale liturgische wereld, onder andere via de Duitse theoloog en filosoof Romano Guardini (1885-1968), het liturgisch instituut van Trier en het Centre de Pastorale Liturgique in Parijs. In de jaren ’40 stemt Rome toe met een liturgie in de volkstaal, bijvoorbeeld in India.
De voorbereidende commissie met secretaris Bugnini maakt dankbaar gebruik van het pionierswerk van de liturgische beweging. Leidende liturgisten uit die tijd schrijven mee.
Eerste vrucht van het Concilie nagenoeg unaniem goedgekeurd
Het is geen toeval dat het Concilie van start gaat met het liturgiedebat. De Concilievaders vinden dit veruit het beste van alle voorbereidende schema’s. Toch is er ook kritiek te horen in de Sint-Pietersbasiliek. Vanuit de Curie wil monseigneur Dante niet weten van meer autonomie voor lokale bisschoppenconferenties. Monseigneur Calewaert van Gent verzet zich tegen de eigen taal in de liturgie.
De opluchting is groot als het schema op 4 december 1963 zonder veel wijzigingen door een overweldigende meerderheid wordt goedgekeurd. 2147 Concilievaders stemmen voor, slechts 4 stemmen tegen. De eerste Constitutie van het Concilie is daarmee een feit.
Meer weten
Inhoud
De Constitutie over de heilige liturgie bestaat uit 130 artikels, onderverdeerd in een inleiding, 7 hoofdstukken, een aanhangsel en de ondertekening. Vertaling van de citaten door H.J.H.M. Fortmann.
verberg citaten 
Inleiding
1 Het heilig concilie stelt zich ten doel het christelijk leven onder de gelovigen steeds meer te doen toenemen, die instellingen welke voor veranderingen vatbaar zijn beter aan te passen aan de behoeften van de tijd, te bevorderen wat kan bijdragen tot de eenheid van allen die in Christus geloven, en te versterken wat dienstig is om allen tot de schoot van de Kerk te roepen.
2 Door de liturgie wordt immers ‘het werk van onze verlossing voltrokken’, vooral in het heilig offer van de eucharistie. Zij draagt er in de hoogste mate toe bij, dat het leven van de gelovigen uitdrukking en openbaring wordt van het Christus-mysterie en van de eigenlijke aard van de ware Kerk…
toon citaten
1 Algemene beginselen voor de vernieuwing en de bevordering van de heilige Liturgie |
verberg citaten
1 Algemene beginselen voor de vernieuwing en de bevordering van de heilige Liturgie
7 Om dit zo verheven werk [van verlossing] te voltrekken, is Christus altijd bij zijn Kerk aanwezig, vooral in de liturgische handelingen. … Terecht wordt de liturgie dan ook beschouwd als uitoefening van het priesterlijk ambt van Jezus Christus, waarin de heiliging van de mens door middel van waarneembare tekenen wordt betekend en – op een wijze die elk daarvan eigen is – bewerkt en waarin de openbare eredienst volledig wordt voltrokken door het mystieke lichaam van Jezus Christus, Hoofd en ledematen.
10 De liturgie is evenwel het hoogtepunt waarnaar de Kerk in al haar handelen streeft en tevens de bron waaruit al haar kracht voortvloeit. Want de apostolische werkzaamheden zijn hierop gericht, dat allen, door geloof en doopsel kinderen van God geworden, samenkomen, in de gemeenschap van de Kerk God loven, deelnemen aan het offer en de maaltijd des Heren nuttigen. … Zo stroomt ons dus uit de liturgie en vooral uit de eucharistie, als uit een bron, de genade toe en worden op de meest krachtdadige wijze die heiliging van de mensen en verheerlijking van God in Christus verwerkelijkt die het doel zijn van alle andere werken van de Kerk.
11 Wil echter deze werkdadigheid ten volle aanwezig zijn, dan is het nodig, dat de gelovigen in de juiste geestesgesteltenis tot de heilige liturgie opgaan, hun gezindheid in overeenstemming brengen met wat zij zeggen en met de genade van boven meewerken, om deze niet tevergeefs te ontvangen.
14 Onze moeder de Kerk verlangt er vurig naar, dat alle gelovigen gebracht worden tot dat volledig, bewust en actief deelnemen aan de liturgische vieringen waar de aard van de liturgie zelf om vraagt en waartoe het christenvolk, ‘een uitverkoren geslacht, een koninklijke priesterschap, een heilige natie, Gods eigen volk’, krachtens het doopsel het recht en de plicht heeft … Er bestaat hiervoor echter geen enkele kans van slagen, wanneer niet eerst de zielzorgers zelf diep worden doordrongen van de geest en de kracht van de liturgie en er leermeesters in worden.
24 De Heilige Schrift is bij de viering van de liturgie van de hoogste betekenis. Daaruit worden immers de lezingen gehouden en in de homilie nader verklaard, alsook de psalmen gezongen; uit haar inspiratie en geest zijn de smeekgebeden, de oraties en de liturgische gezangen voortgekomen; aan haar ontlenen handelingen en tekenen hun zin.
26 Liturgische handelingen zijn geen private handelingen, maar vieringen van de Kerk, die ‘het sacrament van de eenheid’ is.
33 En Christus en de Kerk hebben zichtbare tekenen uitgekozen die door de liturgie gebruikt worden om de onzichtbare dingen van God aan te duiden. Daarom wordt niet alleen door het lezen van ‘wat tot onze lering werd opgetekend’ (Rom. 15, 4), maar ook door het bidden en zingen en handelen van de Kerk het geloof van de deelnemers gevoed en worden hun geesten op God gericht en aangezet om Hem een geestelijke eredienst te brengen en zijn genade in meer overvloed te ontvangen.
36 Het gebruik van de Latijnse taal moet in de Latijnse ritussen bewaard blijven, behoudens de bepalingen van het particulier recht. Omdat echter het gebruik van de landstaal, hetzij bij de mis, hetzij bij de bediening van de sacramenten, hetzij bij andere onderdelen van de liturgie, dikwijls zeer nuttig kan zijn voor het volk, moet er een ruimere plaats aan kunnen worden gegeven.
38. De substantiële eenheid van de Romeinse ritus moet behouden blijven. Maar daar binnen moet ruimte gelaten worden voor wettige verschillen en aanpassingen aan de onderscheidene groeperingen, streken en volkeren, vooral in de missiegebieden, ook bij de herziening van de liturgische boeken.
43 De ijver voor de bevordering en vernieuwing van de heilige liturgie wordt terecht beschouwd als een teken van Gods providentiële beschikkingen voor onze tijd, als een waaien van de Heilige Geest door zijn Kerk.
verberg citaten
2 Het hoogheilig mysterie van de Eucharistie
50 Het vaste misritueel moet zo worden herzien, dat het eigen karakter van elk van de onderdelen en hun onderlinge samenhang duidelijker spreken en een godvruchtig en actief deelnemen van de gelovigen gemakkelijker wordt. Daarom moeten de riten met eerbiediging van hun kern vereenvoudigd worden.
verberg citaten
3 De andere Sacramenten en de sacramentaliën
59 De sacramenten hebben tot doel de heiliging van de mensen, de opbouw van het lichaam van Christus en tenslotte de eredienst die wij God moeten brengen; maar als tekenen strekken zij ook tot onderrichting. Zij veronderstellen niet alleen het geloof, maar voeden het, versterken het, brengen het tot uitdrukking, door woorden en zaken; daarom worden zij dan ook sacramenten van het geloof genoemd. Zij geven genade, maar de viering ervan brengt de gelovigen tevens in de goede gesteltenis om deze genade met vrucht te ontvangen, God te eren zoals het behoort en de liefde te beoefenen.
64 Er moet weer een catechumenaat voor volwassenen worden ingesteld dat in een aantal trappen is gesplitst.
verberg citaten
4 Het goddelijk officie
99 Verder is het goddelijk officie als openbaar gebed van de Kerk een bron van godsvrucht en voedsel voor het persoonlijk gebed; daarom moeten de priesters, en alle anderen die aan het goddelijk officie deelnemen, dringend in de Heer aangespoord worden om bij het volbrengen daarvan het hart in overeenstemming te brengen met de mond; om dit beter te bereiken, dienen zij zich een rijkere kennis eigen te maken van de liturgie en van de bijbel vooral van de psalmen.
100 De zielzorgers moeten er zorg voor dragen, dat op de zondagen en de hogere feesten de voornaamste uren, vooral de vespers, gemeenschappelijk in de kerk worden gevierd. Het verdient aanbeveling dat ook de leken het goddelijk officie bidden, ofwel samen met de priesters, ofwel onder elkaar, of zelfs ieder voor zich.
verberg citaten
5 Het liturgisch jaar
106 Het paasmysterie wordt door de Kerk, krachtens apostolische overlevering die teruggaat tot de eigen dag van de verrijzenis van Christus, telkens gevierd op de achtste dag, die terecht dag des Heren of ‘zondag’ wordt genoemd. Op die dag moeten de christenen immers samenkomen om het woord van God te aanhoren en aan de eucharistie deel te nemen en zo het lijden, de verrijzenis en de heerlijkheid van de Heer Jezus te gedenken en dank te brengen aan God, die hen, ‘door de opstanding van Jezus Christus uit de doden, heeft verwekt tot een nieuw leven van hoop’ (1 Petr. 1, 3).
verberg citaten
6 De gewijde muziek
114 De schat van kerkmuziek moet met de grootste zorg worden bewaard en gecultiveerd. Er moet voortduren worden gewerkt voor zangkoren, vooral voor de kathedrale kerken; maar de bisschoppen en de overige zielenherders moeten er goed voor zorgen, dat bij de voltrekking van een heilige handeling met zang de gehele menigte van gelovigen het actief aandeel kan leveren dat haar toekomt.
toon citaten
7 De gewijde kunst en de liturgische benodigdheden |
verberg citaten
7 De gewijde kunst en de liturgische benodigdheden
123 De Kerk heeft nooit een bepaalde [kunst]stijl als haar eigen stijl beschouwd, maar, naargelang van de aard en de omstandigheden van de volkeren en de behoeften van de onderscheiden ritussen, de vormgeving van elk tijdvak toegelaten en zo in de loop der eeuwen een schat aan kunst verzameld die met alle zorg moet worden behoed. Ook de kunst van onze tijd en die van alle volkeren en gebieden moeten in de Kerk vrij kunnen worden beoefend, als zij zich maar met de vereiste achting en eerbied dienstbaar maken aan de heiligheid van de gebouwen en de riten.
|
