Bom onder het Secretariaat voor de eenheid

9 OKT 1964

2 brieven van Felici, secretaris-generaal van het Concilie, lijken de verklaring over de godsdienstvrijheid en die over de Joden uit handen te nemen van het Secretariaat voor de eenheid. Het nieuws slaat in als een bom.

Secretariaat voor de eenheid in vraag gesteld

Kardinaal Bea, voorzitter van het Secretariaat voor de eenheid, leest de brieven voor bij het begin van de algemene vergadering van het secretariaat om 17.00 uur. Tijdens die vergadering zou de voortgang besproken worden van de subcommissies met de 2 verklaringen. Maar dat werk wordt nu fundamenteel in vraag gesteld.

Zelfstandige verklaring over de Joden geschrapt

In de eerste brief deelt Felici mee dat de Raad van voorzitters, de Coördinatiecommissie en de moderatoren samen beslist hebben om de verklaring over de joden toe te voegen aan hoofdstuk 2 van het schema over de Kerk.

Een nieuwe gemengde commissie bestaande uit leden van het Secretariaat voor de eenheid en leden van de Doctrinele commissie moet de nieuwe tekst opstellen. De zelfstandige verklaring over de joden wordt dus geschrapt. En dat terwijl het schema over de Kerk al goedgekeurd is!

Tegenstanders herschrijven verklaring over godsdienstvrijheid

In de tweede brief zegt Felici dat de Heilige Vader heeft beslist dat er een nieuwe tekst over de godsdienstvrijheid moet komen. Een gemengde commissie met leden van het Secretariaat voor de eenheid en leden van de Doctrinele commissie moet die opstellen.

4 leden van die gemengde commissie zijn al gekozen: kardinaal Browne, Mgr. Marcel Lefebvre, pater Fernandez o.p. en Mgr. Colombo. De eerste 3 van deze 4 hebben zich al krachtig uitgesproken tegen de verklaring over de godsdienstvrijheid.

Intens diplomatiek overleg

Op de brieven volgt een week van intens diplomatiek overleg door onder andere kardinaal Bea en Mgr. Willebrands.

13 bekende kardinalen schrijven een brief aan de paus waarin zij hun grote droefheid uiten over de beslissing.

Met grote droefheid [non sine magno dolore] hebben wij vernomen dat de tekst over de godsdienstvrijheid zal toevertrouwd worden aan een gemengde commissie, waarvan reeds vier leden benoemd zijn. Drie van hen zijn vijandig in deze materie, tegengesteld aan de algemene mening van het Concilie. … Dit vervult ons met grote zorg en hevige ongerustheid. … Met nadruk vragen wij dat de tekst zou behandeld worden volgens de gewone normen van het concilie.

Onder andere ondertekend door Liénart, Alfrink, Léger, König, Döpfner, Meyer. Niet door Suenens die op dat moment in België is voor de gemeenteraadsverkiezingen.

Oktobercrisis loopt af met sisser

In de Conciliegeschiedenis is de episode gekend als de oktobercrisis. Die eindigt ermee dat alles min of meer teruggedraaid wordt naar de situatie van voor de crisis. De eindverantwoordelijkheid voor de verklaringen over de godsdienstvrijheid en over de Joden blijft bij het Secretariaat voor de eenheid. Er komt wel een nieuwe studiegroep die teksten zal bestuderen en een nieuw advies van de Doctrinele commissie.

Blijkbaar had Felici de instructies anders en harder geïnterpreteerd dan ze door de afzenders bedoeld waren.

Deelnemers getuigen

Johannes Willebrands:

Het is alsof er een bom ontploft

Op 10 oktober zendt Pater Hamer een telegram naar Mgr. De Smedt die samen met Suenens in België verblijft voor de gemeenteraadsverkiezingen van 11 oktober:

Onvoorstelbare coup tegen schema godsdienstvrijheid

Leo Declerck schrijft op 11 oktober aan zijn ouders:

Ik had gehoopt dit weekend wat vrij te zijn: bijna al de bisschoppen zijn naar België om te stemmen en wat uit te blazen. Ook Mgr. Prignon is naar Livorno [bij familie]: hij had gedacht te kunnen wegblijven van vrijdagmiddag tot de maandag. Maar pas was hij weg, of ik werd op de hoogte gesteld van nieuwe loense maneuvers van de tegenpartij: telefoneren naar de rektor, de rektor naar de kardinaal in Mechelen. En vanmorgen is de toestand nog verslechterd zodat ik de rector elk ogenblik verwacht ...

Ik ben ondertussen al weer onderbroken geweest voor een ander typwerk. De rektor is reeds aangekomen en de samenzweringen herbeginnen. Het schijnt nogal erg te zijn.